Pojęcie renomy znaku towarowego w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Znaki towarowe cieszące się renomą korzystają z szerokiej ochrony zarówno na podstawie prawa Unii Europejskiej jak i ustawodawstw krajowych.
Pojęcie renomowanego znaku towarowego występuje w art. 4 ust. 3 pkt a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U.UE.L.2008.299.25), a także w nowej, skonsolidowanej dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2436 z dnia 16 grudnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.336.1), która zastąpi dyrektywę 2008/95/WE z dniem 15 stycznia 2019 r.
Zgodnie z art. 4 ust. 4 pkt a) dyrektywy nr 2008/95/WE, każde państwo członkowskie może postanowić, że znak towarowy nie podlega rejestracji, a za nieważny uznaje się już zarejestrowany znak, jeżeli:
- znak towarowy jest identyczny z wcześniejszym krajowym znakiem towarowym lub do niego podobny, i ma być bądź już został zarejestrowany dla towarów lub usług, które nie są podobne do tych, dla których został zarejestrowany znak wcześniejszy,
- jeżeli wcześniejszy znak towarowy cieszy się renomą w danym państwie członkowskim i
- jeżeli używanie późniejszego znaku towarowego bez właściwego powodu przyniosłoby nieuzasadnioną korzyść lub byłoby szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy wcześniejszego znaku towarowego.
Rozwiązanie wynikające z art. 4 ust. 4 pkt a) dyrektywy nr 2008/95/WE zostało przyjęte w Polsce. W świetle art. 1321 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U.2013.1410), po rozpatrzeniu sprzeciwu uznanego za zasadny, nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy identyczny lub podobny do renomowanego znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla jakichkolwiek towarów, jeżeli używanie zgłoszonego znaku bez uzasadnionej przyczyny mogłoby przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego.
Podobnie, w odniesieniu do unijnego znaku towarowego, w świetle art. 8 ust. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej (Dz.U.UE.L.2009.78.1), w wyniku sprzeciwu właściciela wcześniej zarejestrowanego znaku towarowego nie rejestruje się zgłoszonego znaku towarowego, jeżeli: a) jest on identyczny z wcześniejszym znakiem towarowym lub do niego podobny, niezależnie od tego, czy towary lub usługi, dla których jest zgłaszany, są identyczne z tymi, podobne lub niepodobne do tych, dla których został zarejestrowany wcześniejszy znak towarowy, b) w przypadku wcześniejszego unijnego znaku towarowego cieszy się on renomą w Unii lub w przypadku wcześniejszego krajowego znaku towarowego cieszy się on renomą w danym państwie członkowskim i c) jeżeli używanie bez uzasadnionej przyczyny znaku towarowego będącego przedmiotem zgłoszenia przyniosłoby nienależną korzyść lub byłoby szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy wcześniejszego znaku towarowego.
Jak z tego wynika, właściciel wcześniejszego znaku renomowanego może uniemożliwić rejestrację zgłoszonego znaku, nawet wówczas, gdy nowy znak ma być zarejestrowany dla innych towarów lub usług niż znak renomowany. Przełamana zostaje więc zasada specjalizacji, obowiązująca w przypadku kolizji ze znakiem, który nie jest renomowany. Nie jest też konieczne udowodnienie istnienia prawdopodobieństwa wprowadzenia w błąd odbiorcy co do znaku, a jedynie należy wykazać identyczność lub podobieństwo znaku renomowanego z nowym znakiem oraz okoliczność, że używanie zgłoszonego znaku może przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru lub renomy znaku wcześniejszego.
Niektóre znaki towarowe jak Chanel, Dior, Mercedes czy Coca-Cola nie budzą wątpliwości co do ich renomowanego charakteru. Nie zawsze jednak, kwestia ta jest tak oczywista. Pojęcie renomy nie jest definiowane w żadnym z przywołanych wcześniej aktów prawnych. Istotnych wskazówek, jak rozumieć to pojęcie dostarcza jednak orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przede wszystkim trzeba podkreślić, że jeżeli renoma znaku towarowego jest oparta całkowicie na przypuszczeniach i strona, która wniosła sprzeciw, ma zamiar powołać się na fakt, że jej znak towarowy jest szeroko znany, jest ona zobowiązana do przedstawienia okoliczności faktycznych i, względnie, dowodów, które pozwolą na ocenę, czy to twierdzenie jest uzasadnione (wyrok Sądu w sprawie T-57/03 Société provençale d’achat et de gestion (SPAG) SAS przeciwko OHIM, pkt 30, ECLI:EU:T:2005:29).
W świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-375/97 General Motors (ECLI:EU:C:1999:408), renoma oznacza, że zarejestrowany znak towarowy powinien być znany przez znaczącą część odbiorców, do których są skierowane towary lub usługi objęte znakiem. Nie można jednak wymagać, aby dany znak był znany przez ściśle określony odsetek odbiorców (ww. wyrok General Motors, pkt 25).
Okolicznościami, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie renomowanego charakteru danego znaku, są wszystkie istotne czynniki, a przykładowo udział znaku towarowego w rynku, częstotliwość, zasięg geograficzny i okres używania znaku, jak również zakres i poziom działań promocyjnych dotyczących tego oznaczenia oraz poniesione na te działania nakłady (ww. wyrok General Motors, pkt 27).
W celu oceny istnienia związku między kolidującymi ze sobą znakami może okazać się konieczne uwzględnienie intensywności używania i renomy wcześniejszego znaku towarowego, ażeby określić, czy renoma ta wykracza poza krąg odbiorców, do których kierowane są towary lub usługi oznaczone tym znakiem. Jednocześnie, im bardziej odróżniający jest wcześniejszy znak towarowy – czy to samoistnie, czy to w wyniku uzyskania charakteru odróżniającego w następstwie używania – tym bardziej prawdopodobne jest, że właściwemu kręgowi odbiorców skonfrontowanemu z identycznym lub podobnym późniejszym znakiem towarowym nasunie się myśl o wcześniejszym znaku towarowym. A zatem w celu oceny istnienia związku między kolidującymi ze sobą znakami należy wziąć pod uwagę stopień charakteru odróżniającego wcześniejszego znaku towarowego. Fakt, że późniejszy znak towarowy przywodzi przeciętnemu, właściwie poinformowanemu, dostatecznie uważnemu i rozsądnemu konsumentowi na myśl wcześniejszy znak towarowy, jest jednoznaczny z istnieniem takiego związku (wyrok w sprawie C-252/07 Intel Corporation, ECLI:EU:C:2008:655, pkt 53-55, 60).
Wykładnia Trybunału Sprawiedliwości dotyczy też zakresu terytorialnego renomy danego znaku. W przypadku krajowego znaku towarowego renoma powinna być zdobyta niekoniecznie na całym terytorium danego państwa, ale na pewno w istotnej części danego państwa (ww. wyrok General Motors, pkt 28).
W przypadku unijnego znaku towarowego, zdaniem Trybunału, przesłankę dotyczącą renomy należy uważać za spełnioną w ujęciu terytorialnym, gdy znak ten cieszy się renomą w istotnej części obszaru Unii (por. wyrok w sprawie C -301/07 Pago, ECLI:EU:C:2009:611). Z kolei, zgodnie z wyrokiem Trybunału w sprawie C-125/14 Iron & Smith kft przeciwko Unilever NV (ECLI:EU:C:2015:539), wspomniana istotna część Unii może w danym przypadku pokrywać się z obszarem jednego tylko państwa członkowskiego, niekoniecznie będącego tym państwem, w którym dokonano zgłoszenia do rejestracji późniejszego krajowego znaku towarowego. W sytuacji, gdy wcześniejszy unijny znak towarowy zdobył już renomę na istotnej części obszaru Unii Europejskiej, lecz nie wśród właściwego kręgu odbiorców państwa członkowskiego, w którym dokonano zgłoszenia do rejestracji objętego sprzeciwem późniejszego krajowego znaku towarowego, właściciel unijnego znaku towarowego może skorzystać z ustanowionej w art. 4 ust. 3 dyrektywy 2008/95 ochrony, jeżeli okaże się, że niebagatelna z handlowego punktu widzenia część tego kręgu odbiorców zna ten znak i dostrzega związek między nim a późniejszym krajowym znakiem towarowym.
Podsumowując, ocena, czy dany znak cieszy się renomą, następuje zawsze w oparciu o wszystkie okoliczności danej sprawy, z uwzględnieniem zarówno stopnia znajomości znaku, zakresu terytorialnego tej znajomości jak i pozycji znaku renomowanego na rynku.