W poprzednim numerze kwartalnika omówiliśmy zasadę działania jednego z częściowych wyłączeń spod przepisów Umowy ADR- tzw. wyłączenia LQ. Kontynuując temat wyłączeń, tym razem przybliżymy zasady działania pozostałych wyłączeń częściowych przewidzianych w Umowie ADR - wyłączenia dotyczącego przewozu w ilościach ograniczonych w jednostce transportowej oraz wyłączenia dotyczącego przewozu towarów niebezpiecznych opakowanych w ilościach wyłączonych.

Wyłączenie dotyczące przewozu w ilościach ograniczonych w jednostce transportowej

Wyłączenie dotyczące przewozu w ilościach ograniczonych w jednostce transportowej nazywane jest również, ze względu na numerację w Umowie ADR, wyłączeniem 1.1.3.6. Istotą tego wyłączenia jest możliwość przewiezienia niedużej ilości materiałów niebezpiecznych, ale zapakowanych do stosunkowo dużych opakowań, przy jednoczesnym braku obowiązku spełnienia wymagań dotyczących przygotowania pojazdu oraz kierowcy. Opakowania stosowane do przewozu materiałów niebezpiecznych przy wykorzystaniu wyłączenia 1.1.3.6 muszą być dobrane zgodnie z instrukcjami pakowania przewidzianymi dla danego materiału, musza być certyfikowane oraz oznakowane jak do transportu na „pełnym ADR”. Wszystkie towary niebezpieczne mają przypisaną tzw. kategorię transportową - odpowiednio 0, 1, 2, 3 lub 4. Każda kategoria ma określony limit ilościowy, w ramach którego można stosować wyłączenie, czyli tzw. maksymalną ilość na jednostkę transportową. Kategoria „0” oznacza, że nie możemy zastosować omawianego wyłączenia. Kategoria 1, 2 i 3 mają ściśle określona maksymalną ilość na jednostkę transportową. Materiały niebezpieczne zaliczone do 4 kategorii transportowej możemy przewozić bez ograniczeń ilościowych. Do kategorii 4 zaliczono również próżne nieoczyszczone opakowania po towarach niebezpiecznych, którym przypisano kategorie transportową inna niż kategoria „0”. Aby ustalić czy ładunek, który zamierzamy przewieźć może być transportowany na zasadach wyłączenia 1.1.3.6 , należy sprawdzić jaką kategorię transportową przypisano materiałowi niebezpiecznemu, a co za tym idzie, jakiej maksymalnej ilości tego materiału w jednostce transportowej nie możemy przekroczyć, aby móc zastosować to wyłączenie.

Sytuacja komplikuje się w przypadku wysyłki jedną jednostką transportową materiałów należących do różnych (np. 2 i 3) kategorii transportowych. Należy wówczas dokonać obliczenia z zastosowaniem mnożników przypisanych dla poszczególnych kategorii transportowych. Suma otrzymanych wyników nie może przekroczyć wartości 1000. Otrzymany wynik to tzw. „punkty ADR”.

Określenie „maksymalna ilość na jednostkę transportową” oznacza:

• w odniesieniu do przedmiotów - masę brutto w kilogramach lub dla przedmiotów klasy 1- masę netto materiału wybuchowego w kilogramach,
• dla towarów niebezpiecznych zawartych w maszynach bądź ich wyposażeniu - całkowitą ilość towarów niebezpiecznych określona odpowiednio w kilogramach lub litrach,
• w odniesieniu do materiałów stałych, gazów skroplonych, gazów schłodzonych skroplonych oraz gazów rozpuszczonych - masę netto w kilogramach,
• dla materiałów ciekłych - całkowitą ilość towarów niebezpiecznych określoną w litrach,
• w odniesieniu do gazów sprężonych, gazów adsorbowanych i chemikaliów pod ciśnieniem - pojemność wodna naczynia w litrach.

Jeżeli ilość towarów niebezpiecznych przewożonych w jednostce transportowej pozwala na zastosowanie wyłączenia 1.1.3.6, to nie ma konieczności stosowania niektórych wymagań. Kierowca nie musi posiadać zaświadczenia ADR, nie są wymagane instrukcje pisemne oraz dodatkowe wyposażenie jednostki transportowej, nie musimy również stosować oznakowania  pojazdu tablicami barwy pomarańczowej. Nie obowiązują przepisy dotyczące zakazu przewozu pasażerów, ochrony ładunku (z wyłączeniem kilku towarów niebezpiecznych) oraz ograniczenia przejazdu przez tunele. Transportu towarów z wykorzystaniem wyłączenia 1.1.3.6 nie uwzględnia się również w sprawozdaniu rocznym, a podmiot, który wykonuje taki transport, nie ma obowiązku wyznaczenia doradcy DGSA.

Nadal obowiązują natomiast wymagania dotyczące stosowania opakowań certyfikowanych zgodnych z instrukcjami pakowania, sztuki przesyłki oraz opakowania zbiorcze należy oznakować stosownymi nalepkami, znakami i napisami. Nadawca ma obowiązek sporządzić dokument przewozowy z dodatkowym rozpisaniem ilości towarów niebezpiecznych każdej kategorii transportowej. Kierowca oraz członkowie załogi pojazdu powinni przejść szkolenie dla osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych, a pojazd należy wyposażyć w gaśnicę przenośną o pojemności 2 kg. Obowiązują również przepisy dotyczące zakazu otwierania sztuk przesyłek, zakazu palenia w pobliżu i wewnątrz pojazdu oraz konieczność stosowania urządzeń oświetleniowych bez powierzchni metalowych mogących powodować iskrzenie.

Wyłączenia dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych opakowanych w ilościach wyłączonych

Wyłączenia dotyczącego przewozu towarów niebezpiecznych opakowanych w ilościach wyłączonych tzw. EQ (ang Excepted Quantities) jest wyłączeniem częściowym, które jest dość rzadko stosowane w transporcie drogowym ze względu na konieczność stosowania bardzo niewielkich opakowań. Wyłączenie to stosowane jest zwykle przy organizacji przewozu w łańcuchu zawierającym przewóz lotniczy.

Przy wyłączeniu EQ dopuszcza się stosowanie jedynie opakowań kombinowanych składających się z opakowań wewnętrznych, pośrednich i opakowania zewnętrznego. Opakowania nie musza być certyfikowane, jednak gotowe sztuki przesyłki musza przejść odpowiednie badania wytrzymałościowe obejmujące miedzy innymi badanie na swobodny spadek w różnych położeniach oraz próby na spiętrzanie. Powyższe badania należy odpowiednio udokumentować. Limity ilościowe dla opakowań wewnętrznych są pośrednio określone w wykazie towarów niebezpiecznych poprzez zastosowanie kodów „E”. Kod „E0” oznacza, że dany towar niebezpieczny nie może być pakowany i transportowany na zasadach wyłączenia EQ. Wartości podane dla poszczególnych kodów są wartościami netto na opakowanie wewnętrzne. Maksymalna ilość towarów niebezpiecznych na opakowanie wewnętrzne oznacza dla materiałów stałych masę w gramach, dla cieczy i gazów objętość w mililitrach. Limity przewidziane dla opakowań zewnętrznych to odpowiednio: gramy dla materiałów stałych, mililitry dla materiałów ciekłych i gazów lub suma gramów i mililitrów w przypadku pakowania razem materiałów o różnym stanie skupienia.

W sytuacji gdy pakujemy razem towary niebezpieczne, którym przypisano różne kody „E”. ilość ogólną na opakowanie zewnętrzne należy ograniczyć do ilości określonej kodem najbardziej restrykcyjnym. Wyłączenia tego nie można stosować do transportu przedmiotów zawierających towary niebezpieczne.

Każda sztukę przesyłki należy zaopatrzyć w trwały i niezmywalny znak w kształcie kwadratu przedstawiony poniżej o wymiarach minimum 100x100 mm. Obrys i symbol znaku powinien być tego samego koloru, czarny lub czerwony, na białym lub innym odpowiednio kontrastującym tle. Na znaku w miejscu oznaczonym „*” powinna być umieszczona pierwsza cyfra lub pojedynczy numer nalepki odpowiadający każdemu z materiałów niebezpiecznych znajdującemu się w tej sztuce przesyłki. W przypadku gdy nazwa nadawcy lub odbiorcy nie został umieszczona w innym miejscu na sztuce przesyłki to informacje te należy również podać na znaku w miejscu oznaczonym „**”. Sztuki przesyłki powinny być wystarczająco duże aby możliwe było umieszczenie na nich wymaganego oznakowania.

Ilość tak przygotowanych sztuk przesyłek w pojeździe lub kontenerze nie może przekroczyć 1000 sztuk. Jeżeli towarom niebezpiecznym przewożonym w ilościach wyłączonych towarzyszy dokument przewozowy, to należy umieścić w nim dodatkowo zapis „Towary niebezpieczne w ilościach wyłączonych” oraz wskazać liczbę sztuk przesyłek. Stosując wyłączenie EQ poza wymaganiami, podanymi powyżej, obowiązują jedynie wymagania dotyczące procedur klasyfikacyjnych i kryteriów dla określania grup pakowania, doboru opakowań pod względem szczelności i braku reakcji z przewożonym materiałem oraz obowiązku szkolenia osób zaangażowanych w przewóz w tym kierowców.