Porównanie jakości zakonserwowania kremu, z zastosowaniem konserwantów naturalnych i syntetycznych

Wstęp

Zgodnie z artykułem 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącego produktów kosmetycznych „produkt kosmetyczny udostępniany na rynku powinien być bezpieczny dla zdrowia ludzi w normalnych lub dających się przewidzieć warunkach stosowania”. Bezpieczny kosmetyk to nie tylko taki, którego składniki nie wywołują podrażnień i alergii, ale również wolny od mikroorganizmów, które mógłby rozwinąć się w produkcie podczas jego codziennego wykorzystywania. Składniki kosmetyku to substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, które stanowią doskonałą pożywkę do rozwoju mikroorganizmów, również tych chorobotwórczych. Zachowanie trwałości kosmetyku w okresie jego trwałości ściśle zależy od jego formulacji, zwłaszcza odpowiedniego doboru konserwantów, które zapewniają stabilność mikrobiologiczną kosmetyków. Substancje konserwujące powinny cechować się brakiem toksycznego działania, brakiem wyczuwalnego zapachu, brakiem reakcji uczulających oraz nie powinny wywierać szkodliwego działania na mikroflorę skóry [1,2]. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych określa rodzaje konserwantów stosowanych w kosmetykach, warunki ich stosowania oraz maksymalną zawartość w kosmetyku. W tabeli 1 przedstawiono przykłady substancji konserwujących dopuszczonych do stosowania w produktach kosmetycznych [2].

Tabela 1. Przykłady substancji konserwujących stosowanych w produktach kosmetycznych.

Źródło: Jaworska A. (2016): Ocena konserwantów syntetycznych i naturalnych  w produktach kosmetycznych, praca dyplomowa, PWSZ im. S. Pigonia w Krośnie.

Dla niektórych konserwantów zastrzeżono pewne ograniczenia. Butylokarbaminianu 3-jodo-2-propylynowego nie wolno stosować w emulsjach i kremach do ciała, natomiast kwasu salicylowego nie można stosować w produktach dla dzieci poniżej 3 lat, z wyłączeniem szamponów [2,3]. Pomimo ograniczeń związanych z brakiem możliwości stosowania w produktach kosmetycznych pewnych grup substancji chemicznych, prowadzi się intensywne badania nad nowych substancjami, zwłaszcza pochodzenia naturalnego i ich rolą w produktach kosmetycznych [4,5]. Wśród najbardziej popularnych surowców roślinnych używanych w produkcji kosmetyków są ekstrakty z szałwii, lawendy, rumianku, róży, eukaliptusa czy cytryny. W przemyśle kosmetycznym korzysta się z około 300 olejków eterycznych, które przyjmują rolę konserwantów, substancji zapachowych, składników antybakteryjnych [6]. Bardzo dobre właściwości zapobiegające rozwojowi mikroorganizmów w kosmetykach posiadają olejki lawendowy, herbaciany, cynamonowy czy anyżowy [4,7].

Materiały i metodyka

Ocenę skuteczności działania konserwantów przeprowadzono w oparciu o normę ISO 11930 „Kosmetyki – Mikrobiologia – Test skuteczności i ocena zakonserwowania produktów kosmetycznych” na samodzielnie przygotowanym kremie, zawierającym składniki pochodzenia naturalnego: masło shea, masło mango, lanolinę, olej kokosowy, oliwę z oliwek, wodę destylowaną. 500g kremu podzielono na cztery porcje, do których dodano odpowiednie substancje konserwujące: kwas benzoesowy i kwas salicylowy, jako konserwanty dopuszczone do stosowania zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącym produktów kosmetycznych oraz olejek cynamonowy i olejek anyżowy, jako konserwanty nie wymienione  w Rozporządzeniu. Mikroorganizmy użyte w badaniach wyizolowano z rąk drogą wymazu. Do badań wybrano 2 szczepy różniące się kształtem kolonii - gram ujemne pałeczki oraz gram dodatnie bakterie typu gronkowce. Ocena zakonserwowania produktów kosmetycznych polegała na zakażeniu próbki kosmetyku 0,1ml inokulum mikroorganizmów. Inokulum mikroorganizmów przygotowano poprzez pobieranie ezą kultury bakterii i zamieszczenie w roztworze soli fizjologicznej w taki sposób, aby uzyskać w 1 ml 108 – 109 jtk. Zakażony krem poddano inkubacji przez okres 7 dni, w temp. 20˚C. Po tym czasie dokonano oceny czystości mikrobiologicznej w oparciu o wytyczne normy ISO 21149 „Kosmetyki – Mikrobiologia – Zliczanie i wykrywanie aerobic mesophilic bacteria”. Próbki zakażano i wysiewano raz w tygodniu przez okres 6 tygodni. Posiew kremu dokonywano zawsze po 7 dniach od zakażenia, ale po pierwszym zakażeniu kremu, posiew wykonano po 5 dobie. Próbki kremu określono jako dobrze zakonserwowane, jeżeli po 6 zakażeniach w próbce kremu nie stwierdzono obecności mikroorganizmów.

Wyniki

Ocenę stopnia zakonserwowania kremów przedstawiono w tabeli 2 [2]. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zarówno kwas salicylowy, jak i konserwant naturalny olejek cynamonowy posiadają bardzo dobre właściwości zabezpieczające przed rozwojem mikroflory bakteryjnej w produktach kosmetycznych. Po 6 krotnym cyklu zakażania kremów zawiesinami bakterii typu pałeczki i gronkowce nie stwierdzono wzrostu tych bakterii.

Tabela 2. Ocena czystości kremów z konserwantami syntetycznymi i pochodzenia naturalnego

Źródło: Jaworska A. (2016), Ocena konserwantów syntetycznych i naturalnych  w produktach kosmetycznych, praca dyplomowa, PWSZ im. S. Pigonia w Krośnie.

Odmienne wyniki uzyskano dla kwasu benzoesowego oraz olejku anyżowego. W przypadku kremu z kwasem benzoesowym jako konserwantem od 4 tygodnia zakażania kremu bakteriami typu gronkowce odnotowano niewielki wzrost tych bakterii w kremie. Nie stwierdzono natomiast w całym cyklu prowadzenia doświadczeń wzrostu bakterii typu pałeczki. Krem zakonserwowany olejkiem anyżowym pozostawał wolny od bakterii typu pałeczki, natomiast nie zahamował wzrostu bakterii typu gronkowce. Zatem można uznać, że olejek anyżowy nie posiada szerokiego spektrum bakteriobójczego.

Literatura:

[1] Lipiak D. (2009), Konserwanty w kosmetyce krótki przegląd i tendencje rozwoju. Przemysł Kosmetyczny, nr 1, s.48-56.

[2] Jaworska A. (2016), Ocena konserwantów syntetycznych i naturalnych  w produktach kosmetycznych, praca dyplomowa, PWSZ im. S. Pigonia w Krośnie

[3] Bojarowicz H., Wojciechowska M., Gocki J. (2008), Preservatives used In cosmetics and their undesirable effects. Problemy Higieny Epidemiologii, nr 89 (1): s.30-33.

[4] Kędzia A. (2011), Aktywność olejku cynamonowego (Oleum Cinnamomi) wobec bakterii beztlenowych. Postępy Fitoterapii, nr 1, s.3-8.

[5] Mirkowska B. (2010), Innowacyjne kosmetyki naturalne i organiczne. Przemysł kosmetyczny, nr 1 , s.16-19.

[6] Bakkali F., Averbeck S., Averbeck D., Idaomar H. (2008), Biological effects of essentials oils – A review. Food and Chemical Toxicology, nr 46, s.446-475.

[7] Sienkiewicz M., Wasiela M. (2012), Aktywność olejków tymiankowego i lawendowego wobec opornych na antybiotyki szczepów klinicznych Pseudomonas aeruginosa. Postępy Fitoterapii, nr 3, s.139-145.